Gebiedsontwikkeling Grebbedijk: Waterveiligheid en biodiversiteit hand in hand
De Grebbedijk is een eeuwenoude verdedigingslinie die de bewoners achter de dijk beschermt tegen het hoogwater van de Nederrijn. De dijk wordt versterkt en de klus is complex. Enerzijds moet de dijk voldoen aan de strenge veiligheidseisen van de toekomst. Anderzijds houden we rekening met de belangen in de omgeving, versterken we de landschappelijke beleving en moet de unieke biodiversiteit op de dijk en in de uiterwaarden bewaard en versterkt worden. In dit project vinden naast dijkversterking ook andere gebiedsontwikkelingen plaats waaraan de provincies Gelderland en Utrecht, gemeenten Rhenen en Wageningen, Rijkswaterstaat, Utrechts Landschap, Staatsbosbeheer en Waterschap Vallei en Veluwe samen werken. Om de dijkversterking en natuurbehoud hand in hand te laten gaan, zijn ook ecologen betrokken bij de plannen.
Ecoloog Edith Dorsman van Waterschap Vallei en Veluwe is enthousiast over de gebiedsontwikkeling Grebbedijk waarbij natuur een belangrijke rol speelt. Wij werken aan een toekomstbestendige dijk in een aantrekkelijk en divers uiterwaardenlandschap. “Dijken zijn bijvoorbeeld vaak al lang in gebruik, waardoor een rijke biodiversiteit aan planten en dieren zich heeft kunnen ontwikkelen. Die biodiversiteit willen we behouden en waar mogelijk versterken,” legt Edith uit. De gebiedsontwikkeling zorgt hierbij voor extra mogelijkheden.
“In het gebied rondom de Grebbedijk leven namelijk veel bijzondere soorten, zoals de grote modderkruiper, een beschermde vissoort die tegenwoordig vrij zeldzaam is. We hebben ook diverse vogelsoorten zoals de ooievaar, gierzwaluw en huismus, waarvan nestplaatsen jaarrond beschermd zijn. Je kunt ook denken aan vogels zoals de porseleinhoen en kwartelkoning. Binnen de gebiedsontwikkeling wordt gewerkt aan de leefomgeving voor hen en het beheer daaromheen. De uiterwaarden zijn Natura 2000-gebieden met specifieke doelstellingen voor bepaalde vogelsoorten en voor bijvoorbeeld de kamsalamanders.” Een Natura 2000-gebied is onderdeel van een Europees netwerk van beschermde natuurgebieden. In deze gebieden worden bepaalde dieren, planten en hun natuurlijke leefomgeving beschermd om de biodiversiteit te behouden.
Aandacht voor de natuur
De Grebbedijk, de Nederrijn en de uiterwaarden zoals de Bovenste Polder en de Blauwe Kamer vormen samen unieke riviernatuur. Ondanks de relatief kleine oppervlakte is de waarde van dit gebied voor de natuur in de omtrek zeer groot. Het gebied is namelijk een belangrijke verbinding tussen de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe.
Edith: “Bij ruimtelijke projecten is biodiversiteit een belangrijk aandachtspunt. Dijken bevinden zich vaak op overgangen tussen verschillende landschappen. Het is waardevol om deze biodiversiteit te behouden, want het gaat wereldwijd namelijk niet goed met de biodiversiteit. We realiseren ons steeds meer dat ook andere plekken dan al beschermde natuurgebieden belangrijk zijn voor het versterken hiervan.”
“Een dijkversterking betekent vaak dat meer ruimte ingenomen wordt door de nieuwe dijk. Dit kan inhouden dat op deze plek bijvoorbeeld minder leefgebied is voor bijvoorbeeld de kwartelkoning of dat er geen bomen meer mogen staan. We minimaliseren eerst de impact door bijvoorbeeld het ruimtebeslag van de dijk zo klein mogelijk te houden. Als er toch natuur verloren gaat, dan moeten we elders geschikt leefgebied aanleggen en bomen herplanten. Ook zorgen we ervoor dat tijdelijke verstoringen na de werkzaamheden worden hersteld. Denk bijvoorbeeld aan het opslaan van de toplaag van de dijktaluds. De dijktaluds van de Grebbedijk zijn rijk aan soorten en waardevol voor de biodiversiteit. Om deze biodiversiteit te behouden, wordt tijdens de dijkversterking de toplaag van de taluds direct naast de dijk opgeslagen en na de werkzaamheden weer teruggeplaatst. Hierdoor blijven de zaden in deze toplaag behouden,” legt Edith uit.
Compenseren en uitbreiden van de natuur
Naast het compenseren van de biodiversiteit die tijdelijk verloren gaat, zoals bijvoorbeeld het aanleggen van poelen, zorgen we dat nieuwe natuurdoelen worden gerealiseerd in de uiterwaarden. In het geval van Gebiedsontwikkeling Grebbedijk betekent dit dat door natuurontwikkeling de natuur sterker wordt. “De herinrichting van de Plasserwaard en omliggende gebieden zorgt bijvoorbeeld voor een aaneengesloten stuk natuur in de uiterwaarden. Dit draagt bij aan de ecologische verbinding tussen gebieden zoals de Utrechtse Heuvelrug en de Veluwe. Een ecologische verbinding geeft dieren en planten de mogelijkheid om tussen verschillende natuurgebieden te verplaatsen. Ook op grotere schaal hebben deze natuurgebieden langs de rivieren, met de dijk als verbindend lint, dus een belangrijke verbindingsfunctie,” aldus Edith.
